ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ

ΨΥΧΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

5 Οκτωβρίου 2018
ΕΛΕΝΗ ΣΤΕΦΑΝΟΠΟΥΛΟΥ
203 Το είδαν

 

Στο πλαίσιο του πολιτιστικού προγράμματος 2018-2019 του Φιλοπρόοδου Ομίλου Υμηττού ξεκινάει την Πέμπτη 11 Οκτωβρίου 2018 και ώρα 19.00 ένα σεμινάριο με θέμα:

Η ΣΧΕΣΗ ΨΥΧΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΓΛΩΣΣΑΣ
Ιχνηλατήσεις της σχέσης αυτής σε λογοτεχνικά παραδείγματα

ΕΝΟΤΗΤΑ ΨΥΧΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

Πρόκειται για 10 συναντήσεις συνολικά, που θα πραγματοποιούνται κάθε 2η Πέμπτη, διάρκειας 90 λεπτών η κάθε μία.

Τι είναι λοιπόν η γλώσσα; Πώς συνδεόμαστε, πώς περπατάμε μαζί της; Πώς γίνεται το άλμα από τη συγκινησιακή και αισθητηριακή προγλωσσική εμπειρία στη λογική πρόταση; Ποιος μας κλέβει από τη «μήτρα», τη σπηλιά; Πώς η κραυγή γίνεται λέξη και τι συμβαίνει ταυτόχρονα στον ψυχισμό; Στιγμή κρίσιμη για τη γέννησή μας ως υποκειμένων εντός της σκηνής της ιστορίας και τη συνάντησή μας με τον Λόγο και την αυτονομία. Κι αν το θάμβος των πραγμάτων που πρωτοαντικρύσαμε διασώζεται στα έγκατα της πρότασης, τότε ο τόπος της γλώσσας δεν είναι ο τόπος που φωλιάζουν όλοι οι αρχέγονοι φόβοι μας, αλλά και το πεδίο που μπορεί να «ξεδιαλύνει» την ημέρα μας; Εργαλείο που κατεξοχήν χρησιμοποιεί η ψυχανάλυση;

Σ’ αυτά και άλλα ερωτήματα στοχεύει να απαντήσει το σεμινάριο αυτό αναδεικνύοντας τη γλώσσα ως δίοδο ελευθερίας, αυτοσυνειδησίας και δημιουργικού αναστοχασμού με όλες τις επιδράσεις στο κοινωνικό και πολιτικό πεδίο. Ζήτημα ουσιώδες στους δύσκολους καιρούς που διανύουμε, αφού η γλώσσα μοιάζει να μας προσφέρει το μίτο, το σχοινάκι της. Τη χειρολαβή για να κρατηθούμε όρθιοι καθώς περπατάμε πάνω σε μια κινούμενη άμμο που απλώνεται κάτω από τα πόδια μας.

Τα ζητήματα αυτά, τα οποία έχω ήδη επεξεργαστεί στο συγγραφικό μου έργο και ειδικότερα στο δοκιμιακό «Ανάμεσα στο Ωραίο και το Υψηλό», που εκδόθηκε τον Ιούνιο του 2017 από τις εκδόσεις Γαβριηλίδη, εξετάζονται από τη σκοπιά των σύγχρονων επιστημονικών απόψεων, κυρίως της γλωσσολογίας και της ψυχανάλυσης, που είδαν τον άνθρωπο να διασώζεται ολόκληρος μέσα στην πρόταση, με το φως και το σκοτάδι του, αλλά και της λογοτεχνίας, αφού η τέχνη, όπως είναι γνωστό, πολλές φορές μπορεί ακόμα και να προτρέχει της επιστήμης.

ΘΕΜΑΤΙΚΕΣ ΕΝΟΤΗΤΕΣ

Α. Εισαγωγή:

Τι είναι η γλώσσα; Πώς συμπλέκεται με τη ζωή; Αναφορά σε σχετικά αποσπάσματα από το βιβλίο της Μαρίας Μήτσορα «Με λένε λέξη» και λογοτεχνικά κείμενα του κριτικού λογοτεχνίας Κωστή Καλημέρη.

Ορισμοί της γλώσσας, καταγωγή, όψεις της γλώσσας (κοινωνική, βιολογική, ψυχολογική, πολιτισμική κ. α.). Συστήματα επικοινωνίας άλλων ζωντανών οργανισμών, όπως των ζώων, και διάκρισή τους από την ανθρώπινη γλώσσα.

Προφορική και γραπτή γλώσσα. Γλωσσικές ποικιλίες. Σχέση ονόματος και πράγματος. Σημαίνον και σημαινόμενο. Αναφορά σε αποσπάσματα από το βιβλίο του Μισέλ Φουκώ: Οι λέξεις και τα πράγματα.

Β. Τα στάδια της εξέλιξης ψυχισμού και γλώσσας σύμφωνα με τις σύγχρονες επιστημονικές αντιλήψεις της γλωσσολογίας και της ψυχανάλυσης.

  1. Το στάδιο της προγλωσσικής εμπειρίας: Πώς σχηματίζεται σύμφωνα με τη γλωσσολογία η υποκειμενική μας αντίληψη για τον κόσμο από τη βρεφική ηλικία μέχρι την ηλικία των δύο ετών περίπου. Χρωματισμός αυτής της αντίληψης από το βλέμμα της μητέρας, λόγω της φαντασιακής ενότητας με τη μητέρα σύμφωνα με την ψυχαναλυτική θεώρηση, και εγγραφή της στον ψυχισμό. Η δεικτική συγκινησιακή και αισθητηριακή «πρωτογλώσσα» αυτής της εμπειρίας: προγλωσσικές εκδηλώσεις του νηπίου ή πρώιμες λέξεις που βλέπουν τον κόσμο ολιστικά. Παραδείγματα. Το άλμα από την προγλωσσική εμπειρία στη λογική πρόταση, στην έννοια, και η ανάδυση του υποκειμένου: Η αναπαραστατική λειτουργία της γλώσσας και η δημιουργία του ασυνειδήτου. Η πρωτογενής βιωματική εμπειρία (μητέρα) «θυσιάζεται» υπέρ της έννοιας (πατέρας) και απωθείται στο ασυνείδητο, ενώ ταυτόχρονα φωλιάζει στα έγκατα των λέξεων ως μεταφορά ή μετωνυμία. Έτσι παίρνει τέλος η συγχωνευτική σχέση με τη μητέρα. Αναφορά στην άποψη του θεμελιωτή της γλωσσολογίας F. de Saussure (1857-1913 για την αποξένωση του προτασιακού λόγου από τα πάθη του συναισθήματος αλλά και στις αντίθετες απόψεις (όπως: Adorno, Bergson, Pierce). Ο ποιητικός, μαγικός και προφητικός λόγος. Ανάγνωση λογοτεχνικών κειμένων.
  2. Συνέχεια 1ης ενότητας: Ή ονομασία του πατέρα ως προϋπόθεση για τη λήξη της επιθυμίας ταύτισης με τη μητέρα. Τι σημαίνει ονομάζω τον πατέρα και τι συμβαίνει αντίστοιχα σε επίπεδο γλώσσας και ψυχισμού. Το Όνομα Του Πατέρα (ή αλλιώς ο συμβολικός πατέρας) ως μια κανονιστική λειτουργία η οποία αποτρέπει την παλινδρόμηση στην επιθυμία της ταύτισης με τη μητέρα σύμφωνα με τον Λακάν. Ως μια λειτουργία δηλαδή που μας επιτρέπει να ζούμε και να επικοινωνούμε με τους άλλους με ένα ελεγχόμενο από τον νου συναίσθημα. Ο ρόλος του γονεϊκού διδύμου στην εγκατάσταση του προτασιακού λόγου. Η σημασία της γέννησης του υποκειμένου της συνείδησης στο ατομικό, κοινωνικό και πολιτικό πεδίο.
  3. Συνέχεια 2ης ενότητας. Εδώ εξετάζεται κατά πόσον ο πατρικός νόμος της πρότασης μας καθιστά επιρρεπείς στην εξουσία και τον ετεροπροσδιορισμό, αφού οι έννοιες φέρουν το στίγμα του κυρίαρχου λόγου του πατριαρχικού πολιτισμού. Η απάντηση δίνεται με τη δυνατότητα αποταύτισης του υποκειμένου από τον λόγο του συμβολικού πατέρα, και πάλι μέσω της γλώσσας, η οποία οδηγεί στη συνάντηση του υποκειμένου με τον Λόγο και την αυτονομία. Τον Λόγο ως συνθετική δυνατότητα των εννοιών μέσω των ιδεών και τρόπο του υπάρχειν ως αιτία και όχι ως αποτέλεσμα της δημιουργίας των άλλων. Αναφορές στον Ηράκλειτο και τον Καστοριάδη. Επιδράσεις στο κοινωνικό και πολιτικό πεδίο.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Σε μία από αυτές τις τρεις ενότητες θα μιλήσει ως καλεσμένος μας ο Δρ. Πάνος Παπαθεοδώρου, ψυχαναλυτής, διδάσκων στο ΠΜΣ του τμήματος πολιτικής επιστήμης, μέλος του ψυχαναλυτικού συλλόγου Freud-Lacan (Ελλάδα) και του Le Paris de Lacan (Γαλλία).

Γ. Γλώσσα και ασυνείδητο: Η ρήξη της λογοτεχνίας με τα συμβατικά σχήματα. Η εισβολή της αυτοσυνειδησίας, του συνειρμικού λόγου, της ροής της συνείδησης. Το κίνημα του υπερρεαλισμού. 

Δ. Λογοτεχνικά παραδείγματα

  1. JEAN LAPLANCHE: Ο XΕΛΝΤΕΡΛΙΝ ΚΑΙ ΤΟ ΖΗΤΗΜΑ ΤΟΥ ΠΑΤΕΡΑ
  2. ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ ΣΟΛΩΜΟΣ ΚΑΙ ΦΡΕΙΔΕΡΙΚΟΣ ΧΕΛΝΤΕΡΛΙΝ: Μία κρυφή συνάντηση ή Μια άλλη εκδοχή για την «αδυναμία» του ποιητικού έργου.
  3. ΜΙΛΤΟΣ ΣΑΧΤΟΥΡΗΣ: Το άσπρο πουλί της αβύσσου
  4. Ν. Γ. ΠΕΝΤΖΙΚΗΣ: Ο πεθαμένος και η ανάσταση
  5. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΚΑΒΑΦΗΣ: Το σώμα που αφηγείται ή Η τριαδική διάσταση του καβαφικού έργου και ΡΕΑ ΓΑΛΑΝΑΚΗ: Ο ΒΙΟΣ ΤΟΥ ΙΣΜΑΗΛ ΦΕΡΙΚ ΠΑΣΑ

Πληροφορίες για συμμετοχή στη γραμματεία του ΦΟΥ, τηλ.: 2107625856 ή στο 6972996115 (Ελένη Στεφανοπούλου)

 

ΕΛΕΝΗ ΣΤΕΦΑΝΟΠΟΥΛΟΥ

 

Tags

Σχετικά με τον Αρθρογράφο

Δες όλα τα Άρθρα του Αρθρογράφου>

ΕΛΕΝΗ ΣΤΕΦΑΝΟΠΟΥΛΟΥ

Γεννήθηκα στην Πάτρα. Είμαι Νομικός και συγγραφέας. Έχω επίσης παρακολουθήσει το 3ετές σεμινάριο «Ψυχοενεργειακή Προσέγγιση» της «Σύνθεσις» καθώς και το ετήσιο εξειδικευμένο σεμινάριο προσέγγισης, γνώσης και επεξεργασίας του φαινομένου του φόβου.
Το 2006 συνεργάστηκα με τον σκηνοθέτη και στιχουργό Θ. Γκόνη στα κείμενα της μουσικής παράστασης «Γουσταύος Κλάους», που παρουσιάστηκε στην Πάτρα στο πλαίσιο της πολιτιστικής πρωτεύουσας της Ευρώπης.
Για δύο περίπου χρόνια από το 2009 συνεργάστηκα  με τη διαδικτυακή πύλη για τη γλώσσα Άσπρη Λέξη» ως μέλος της λεξικογραφικής ομάδας και ήμουν επίσης μέλος της συντακτικής ομάδας στο βιβλίο «Συνηθισμένες Γλωσσικές Απορίες» (2009, εκδ. Άσπρη Λέξη) της γλωσσολόγου και καθηγήτριας του Παιδαγωγικού Τμήματος Δημοτικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Πατρών Άννας Ιορδανίδου.
Το 2011 παρουσίασα στην Αθήνα τη μελέτη μου «Πατέρας και Λόγος/Η πατρική λειτουργία στη συγκρότηση του υποκειμένου», καθώς και στην Πάτρα μαζί με τον ψυχαναλυτή και διδάκτορα πολιτικής ψυχολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου Πάνο Παπαθεοδώρου.
Το 2012 και 2013 έλαβα μέρος στα ετήσια πανιόνια συνέδρια της Εταιρείας Κερκυραϊκών Σπουδών με ανακοινώσεις μου για το έργο του Νίκου Εγγονόπουλου και Mίλτου Σαχτούρη αντίστοιχα καθώς και στο 10ο Διεθνές Πανιόνιο Συνέδριο υπό την αιγίδα της Ακαδημίας Αθηνών (2014) για το έργο του Διονυσίου Σολωμού και του Φρειδερίκου Χέλντερλιν.
Τον Ιούλιο του 2013 παρουσίασα στα Πλατανίδια Πηλίου/Κτήμα Κοροβίνη το δοκίμιό μου «Κωνσταντίνος Καβάφης: Το σώμα που αφηγείται ή Η τριαδική διάσταση του καβαφικού έργου», στο πλαίσιο του σχετικού αφιερώματος που διοργανώνεται από τον Δήμο Βόλου.
Toν Mάρτιο του 2014 συμμετείχα στην παρουσίαση του μυθιστορήματος της Νάνσυ Δανέλη «Το μυστικό ταξίδι» στις εκδόσεις Γαβριηλίδη.
Το 2012 και 2015 έγιναν μία παράσταση μουσικής και λόγου σε μουσική σύνθεση της Τάνιας Σικελιανού καθώς και δύο ποιητικές βραδιές αντίστοιχα με κείμενα από την ανέκδοτη συλλογή μου «Μικρά Χερουβείμ», σκηνοθετική επιμέλεια της ηθοποιού και σκηνοθέτιδας Μάνιας Παπαδημητρίου και συμμετοχή του ηθοποιού Αγαπητού Μανδαλιού. Ποιήματά μου μελοποίησε ο Αιμίλιος Πολίτης.
Βιβλία: Το 2010 κυκλοφόρησε το πρώτο μου βιβλίο «Χαίρε Πέτρα» (ποιήματα και πεζά) από τις εκδόσεις Αλεξάνδρεια. Το 2016 ακολούθησε το συλλογικό «Σκόνη στ’ αμπέλια» μαζί με τον Νίκο Αστεριάδη και τον Κωστή Καλημέρη από τις εκδόσεις Μετρονόμος, ενώ το 2017 το «Ανάμεσα στο Ωραίο και το Υψηλό» (δοκίμια) από τις εκδόσεις Γαβριηλίδη. Δοκίμιά μου έχουν δημοσιευθεί στο περιοδικό «Πόρφυρας» και στον ιστότοπο critique.gr.

Προσθήκη σχολίου

Γράψτε ένα σχόλιο


CAPTCHA Image
Reload Image

Αυτός ο ιστότοπος χρησιμοποιεί το Akismet για να μειώσει τα ανεπιθύμητα σχόλια. Μάθετε πώς υφίστανται επεξεργασία τα δεδομένα των σχολίων σας.